Boekpresentatie relationele zorg – een zachte stem in een veranderende samenleving

Dit bericht is automatisch vertaald en kan fouten bevatten; raadpleeg het originele Engelstalige bericht voor de exacte inhoud.

Het recent gepubliceerde boek Relational Caring and Presence Theory in Health Care and Social Work: A Care-Ethical Perspective richt zich op een diepgeworteld en wijdverspreid gevoel van onvrede, dat niet alleen leeft onder het brede publiek maar ook onder professionals in diverse sectoren. In de gezondheidszorg, sociale diensten, het onderwijs, de huisvesting, psychiatrie, jeugdzorg en zelfs het openbaar bestuur schieten systemen vaak tekort in het aanpakken van kwesties die voor betrokkenen van wezenlijk belang zijn.

Hierdoor is er een groeiende kloof ontstaan—tussen bekwame professionals en managers aan de ene kant, en de geleefde ervaringen van patiënten, cliënten, studenten en bewoners met hun behoeften, zorgen en verlangens aan de andere kant. Ook bestaat er een kloof tussen de institutionele logica van organisaties—met hun administratieve en kwaliteitscontrolesystemen—en de alledaagse praktijk en praktische wijsheid van professionals in het veld. Deze kloven hebben geleid tot toenemende vervreemding van competenties, bureaucratische inefficiëntie, institutionele afstandelijkheid, mismatches en wantrouwen. Decennia van onophoudelijke hervormingen sinds de jaren tachtig hebben deze fundamentele problemen niet opgelost, maar eerder bestendigd. Mensen—zowel burgers als professionals—voelen zich in toenemende mate ongezien. Dit groeiende gevoel van vervreemding wakkert wantrouwen aan jegens medeburgers, leidt tot onvrede op de werkvloer en maakt mensen vatbaar voor populistische retoriek.

Het boek stelt dat geen enkele vorm van zorg, hulp of ondersteuning kan functioneren zonder een relationele basis—zonder die basis lopen hulpvragers het risico zich in de steek gelaten te voelen. Juist die ervaring van uitsluiting ligt ten grondslag aan mondiale onvrede. Bovendien raken professionals die niet de ruimte krijgen om relationeel zorg te verlenen, sneller gedemotiveerd of opgebrand. Het boek verkent deze thema’s vanuit de presentietheorie en -benadering, die nauw verbonden is met de politieke dimensie van zorgethiek. Het baseert zich op een sterke empirische basis en een inductieve manier van conceptualiseren. De praktijken die worden voorgesteld, zijn geworteld in zorgvuldige, geduldige observatie en interpretatie. Hoewel veel van het kwalitatieve onderzoek dat het boek informeert in Nederland is uitgevoerd, zijn de inzichten internationaal relevant.

Tijdens de boekpresentatie zal een van de auteurs, Andries Baart, belangrijke hoofdstukken uit het boek presenteren, gevolgd door reacties en kritische beschouwingen.

Auteurs:

Andries Baart studeerde andragologie, specialiseerde zich als praktisch theoloog en promoveerde in de filosofie. Van 1991 tot 2006 was hij hoogleraar aan de Katholieke Theologische Universiteit in Utrecht. Sinds 2007 bekleedt hij de leerstoel Presentie en Zorg, aanvankelijk aan de Universiteit van Tilburg en later aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Vanaf 2015 is hij als bijzonder hoogleraar verbonden aan de North-West University in Zuid-Afrika. Van 2018 tot 2023 was hij gasthoogleraar bij de afdeling psychiatrie van het UMC Utrecht. Van 2007 tot 2023 werkte hij met en vanuit de Stichting Presentie. Hij is de geestelijke vader van de presentietheorie en doet onderzoek in het brede veld van zorg, welzijn en dienstverlening, in het bijzonder voor sociaal kwetsbare mensen. Samen met Guus Timmerman publiceert hij over zorgethiek, onderzoeksmethodologie en presentie.

Guus Timmerman, PhD, werkt sinds 2014 als zorgethicus en kwalitatief onderzoeker bij de Stichting Presentie in Nederland. Hij publiceert over relationele zorg en presentie in de gezondheidszorg en het sociaal werk, evenals over kwalitatieve onderzoeksmethodologie. Hij werkte samen met de Caring Presence-groep van Emmerentia du Plessis en de Studying Well-onderzoeksgroep van Karina Mostert van de North-West University. Samen met Andries Baart publiceerde hij Relational Caring and Presence Theory in Health Care and Social Work: A Care-Ethical Perspective (Policy Press, 2025). Zijn huidige onderzoek richt zich op narratieve verantwoording: inzicht geven aan relevante betrokkenen door middel van verhalen.